Браќата Константин и Димитар Миладинови, на кои им се посветени Струшките вечери.
Тука можете да погледнете снимка од манифестацијата „Меридијани“ на Струшките вечери на поезијата 2014. Фестивалот е создаден во 1961 год., а на неговата сцена продефилирале некои од најславните светски поети, меѓу кои и повеќе добитници на Нобеловата награда за литература.
Меѓу лауреатите на СВП биле: Еден од најзначајните англискојазични писатели Вистан Хју Оден и битникот Ален Гинзберг од САД; дисидентот Бродски и бардот Булат Окуџава од Русија; Чилеанецот прогонуван од диктаторот Пиноче, Пабло Неруда; претседателот на Сенегал и првиот Африканец во Француската академија, Леополд Седар Сенгор; авторот на „Германија, Германија, помеѓу останатото“, Ханс Магнус Енценсбергер; учесникот во Шпанската граѓанската војна, Рафаел Алберти; официјалниот поет на британската кралица Тед Хјуз; Махмуд Дарвиш, познат по декларацијата за независност на Палестина и др.
„Меридијани“ со лауреатот Ко Ун од Ј. Кореја и гости од: Британија, Русија, Шпанија, Египет, Финска, Молдавија, Унгарија, Турција, Бугарија, Хрватска, Црна Гора, Србија, Косово и др.
Јас сум да се рече „фан“ на овој културен настан и сум присуствувал на неколку негови изданија. Сум ги глеал Хусто Хорхе Падрон, Тадеуш Ружевич и Десанка Максимовиќ, со која имав прилика и да се запознаам. Нејзините стихови „Било је то у некој земљи сељака на брдовитом Балкану…“, верувам, на сите ви се познати.
Повеќе инфо за СВП ќе најдете во статијата на англиската Википедија, која ја направив пред околу пола деценија (се разбира под ник, псевдоним). Во неа вклучив и свои фотки. Тогаш бев многу активен на англиската Википедија и таму изработив доста статии за екс-ју рокенролот, за некои наши музичари, како и за одредени историски и географски теми. Причина да направам и статија за СВП беше недостатокот на информации на интернет за овој наш културен настан. Навистина, СВП тогаш имаа свој сајт, но тој имаше доста пропусти и грешки. Сега сајтот на СВП е изменет на подобро, но тогаш беше во не баш завидна состојба.
При изработката на статијата на Википедија, сакав да се послужам со сајтот на СВП како извор, но во неговиот англиски дел, имињата на лауреатите беа погрешно напишани. Например: “Laslo Nadz” наместо “László Nagy”, “Tadeus Ruzhevic” наместо “Tadeusz Różewicz”, “Fazil Hisni Daglarga” наместо “Fazıl Hüsnü Dağlarca”, “Nikita Stanescu” наместо “Nichita Stănescu” итн. Направиле транслитерација на странски имиња од македонски на латиница, каша – попара! Тоа ти е к’о “Angelina Jolie” да ја напишеш “Andzelina Dzoli”.
Статијата за СВП на Википедија морав да ја линкувам до биографиите на лауреатите, но како можев да ги најдам, кога нивните имиња беа тотално згрешени?! Сепак, со големи маки успеав да ги „уловам“ повеќето од нив. Но тоа не беше крај на проблемите. Вие знаете дека Википедија не е сериозна енциклопедија, туку ентузијастички проект, па во работата ми се вмешаа едитори, кои си тераа свои политички агенди, па разни вандали, како и некои добронамерници, кои заради своето незнаење правеа повеќе штета, отколку корист.
За среќа, статијата на Википедија сепак остана горе-долу уредна. Гледам дека некој секоја година ја ажурира. Денес, официјалниот сајт на СВП е подобрен и по се’ изгледа дека неговите автори земале информации од таа моја статија на Википедија. Сепак, кај него има уште нешта, кои треба да се средат.
Но сето тоа и не е така страшно. Ова е сепак Балкан и тука работите не се никогаш како што треба. Тоа ќе го забележите и на снимките погоре. Евидентни се некои организациски пропусти, а којзнае колку ги има позади кулисите. Например, поетот чита едно, а на платното се проектира превод од нешто сосема друго или најавуваат нечиј настап, а човекот никаде го нема. На Унгарката пак, и’ пишале дека е од Украина. Некои од изведбите се проследени со некаква доста тивка, но сепак иритирачка музика во позадина. Кога сме кај балканштината, деновиве околу СВП имаше некои доста понепријатни случувања.
Градоначалникот на општина Струга од „Демократската партија на Албанците“, Зијадин Села, инсистираше фестивалот да биде двојазичен. Откако тоа не беше остварено, тој реши да го бојкотира фестивалот и да ја преплави Струга со билборди на англиски јазик, преку кои на странските гости им се нагласува албанската етничка доминација во таа општина. „Да се зна ко је ту газда“.
Таа албанска доминација, инаку, е резултат на контроверзниот референдум за нова територијална поделба од 2004 год., но да не ја шириме темата, затоа што не би сакал да бидам сфатен погрешно. Јас сум противник на секаков шовинизам, та не еднаш сум ги критикувал и нашиве антиквизатори на овој сајт.
Меѓутоа, зарем мораше г-динот Села да ја вмеша нашата балканштина во оваа престижна меѓународна манифестација со полувековна традиција? Зарем тој не знае дека на СВП се читаат стихови на сите можни светски јазици? И дека еден од добитниците на „Златниот венец“ беше Фатос Арапи од Албанија? На снимките погоре ќе видите и поети од Косово.
За жал, на истите тие снимки ќе видите и како поетските читања беа попречувани од пресилните разгласи на струшките џамии, што предизвика непријатна и напната атмосфера. Ќе забележите како некои од поетите „прават фаци“ или се мачат да го надгласаат пеењето на оџите. Може ли да се намали со тие етно-религиозни шовинизми и комплекси, емитувани преку до-даске-рокнати звучки или билборди, барем во време на одржување на фестивалот?
Можеби би било најсоодветно да завршам со поемата „Т’га за југ“ напишана од Стружанецот Константин Миладинов, кому му е посветен овој фестивал, но во современа адаптација: „Орелски крилја как да си метнех и од тука да си одлетнех, ебати Охрид, ебати Струга, немаТ дури ни пруга“.
